आज्जीबाई …

आज ट्रैकवर एक आज्जी होत्या बरोबर. मी मध्येच मोबाईल उघडून पाहत होतो. दहा-पंधरा राऊंड झाल्यावर बेंचवर बसलो. थोड्या वेळाने आज्जीसुद्धा येवून बसल्या. आणि एकदम फ़ायरींग सुरु…

आज्जी: चालायला येतो का मोबेल बघाला रे पोरा?

आता कुठे आजीकडे नीट पाहिलं. सत्तरीच्या पुढे तरी नक्की असणार माऊली. नऊवारी साड़ी, पदर कंबरेला बांधलेला. पायात स्पोर्ट शूज , कानाला हेडसेट. काळा सावळा पण प्रसन्न चेहरा. एवढे चालून सुद्धा थक़वा म्हणून नाही.

म्हटलं ,”आज्जे, एकदम मॉडर्न आज्जी हाएस की!”

आज्जी, कुणाला म्हणतो रे? आताशिक सत्तर अन एक झालेत. बूटाडं आन फोन नातवानं घिवून दिलाय… इति आज्जी

बरं रायलं, आज्जे नायतर आये म्हणतो. चालल ना?
क़ाय ऐकायलीयस?

तुझ्यावानी पिच्चरची गानी नाय आयकत. देवाची गानी हायती. … लैच कड़क प्रकरण होतं. मी म्हटलं..

‘आये, अगं मी सुद्धा भजनच ऐकतोय. ऐकती का? म्हणत माझा हेड सेट तिच्या कानात अडकवला. नेहमीप्रमाणे कुमारजीची निर्गुणी भजने चालू होती. नेमके ‘हंस अकेला’ लागले होते. आज्जी खुश…

क़ाय कड़क आवाज लेकरा, बुवाचा. कंचं बुवा म्हणाचं हे? कूटं आसत्यात?

आये, अगं बुवा आजकाल वरल्या आळीत आसत्यात. बोलताना बोट वर केलं तशी आजी खळखळुन हासली. ‘सुटला बिचारा, आता इन्दरदेवा समुर सेवा बजावत आसल.’

एकदम लगेच आणि सटीक प्रतिक्रिया होती. मी चाट पडलो.

आसा क़ाय बगाला रे पोरा? परतेकाला कंदी ना कंदी जायचा हाय. त्येनं मनाव घेतलं त उद्या म्या बी आसन तितं बुवाचं गानं ऐकाया.
आणि स्वतःच जोरजोरात हसायला लागली.

म्हटलं, गपे आये, आत्ताच तर ओळख झालीय तुझी. एवढ्या लवकर नाही सोडत मी तुला?

मग हळूच विचारलं तिनं. रोज आसतुस का? उद्या बी ऐकव बुवाचं गानं. कडकय एकदम.

मग तिच्याकड़चा मोबाईल घेतला. नातवंडाचा जीव असावा आजीवर. चांगला रेड मी चा फोन होता. इंटरनेट चालू करून आधी शेयर इट इंस्टॉल केलं आणि मग माझ्याकडं होता नव्हता तो सगळा खजिना ट्रांसफर केला. अगदी वसंतराव , भिमाण्णा पासून कुमारजी, बाबूजी सबकुछ. गाणी चालू केल्यावर शफल होवून पहिलंच ‘कानड़ा राजा पंढरीचा’ लागलं भीमण्णाचं आणि आज्जी खुश. माझ्या डोक्यावर हात फिरवून स्वतःच्या कानशिलावर कडा कडा बोटं मोडली. तेवढ्यात मी ही तिच्या पायाला हात लावून घेतला.

चल, उन्द्याचाला भेट परत. म्हणून आज्जी घरी गेली. मीही सुखी माणसाचा सदरा लेवुन घरी आलो. 😊😍

© विशाल कुलकर्णी

कोई ना संग मरे ….

कोई ना संग मरे …

दिवस संपत येतो. संध्याकाळी, कातरवेळी नकळत मनाला अनंताचे, क्वचित अद्वैताचे वेध लागतात. दिवस कसा सरला हेच लक्षात येत नाही. दिवसभराच्या धांदलीत मन सैरभैर होवून गेलेले असते. आपण नक्की क़ाय करतोय? कश्यासाठी जगतोय? कुठल्या आशेने पुन्हा-पुन्हा जगण्याच्या, जीवनाच्या मोहपाशात गुरफटत जातोय….? कश्याचेच भान उरत नाही. आणि अचानक एखादे दिवशी संध्याकाळच्या निवांत वेळी कुठल्यातरी विचारात मन गुरफटलेले असताना रफीचा आर्त, थेट आरपार जाणारा, अंतर्बाह्य हलवून सोडणारा स्वर कानामार्गे सगळ्या गात्रा-गात्रांतुन, कायेच्या रंध्रा-रंध्रातुन अलगद झिरपत जातो….

मन रे ! तू काहे ना धीर धरे

ब्रह्मानंदी टाळी लागणे कश्याला म्हणतात याचा जिवंत साक्षात्कार असतो तो. काही गाणी मुळातच मर्मबंधातली ठेव बनून येतात. येताना स्वर्गीय सौन्दर्याचं लेणं लेवुन येतात. नक्की कश्यासाठी गाणं ऐकावं असा प्रश्न पडण्याच्या सांप्रत काळात कश्या, कश्यासाठी म्हणून पुन्हा पुन्हा ऐकावं असा मनाला प्रश्न पाडणारं, ‘वो निर्मोही मोह ना जाने जिनका मोह करे’ म्हणताना मनाला स्वतःच्याच (गाण्याच्या) मोहात पाडणारं हे गीत. साहीरचे मोजक्या शब्दात जिवनाचे सार मांडणारे गहन पण प्रभावी शब्द, रोशनचं स्वर्गीय संगीत आणि ….

थेट काळजाला येवून भिड़णारा मनाला थेट ब्रह्मतत्वात विलीन करण्याचं सामर्थ्य असणारा मानवी रफीचा दैवी, आर्जवी यमन कल्याण ! रफी जीव ओवाळून टाकावा असे गात असतो…..

मन रे ! तू काहे ना धीर धरे

साहिरचा एकेक शब्द काळजाला स्पर्शत एकाच वेळी जगण्याचे सार आणि त्याच्या बद्दलच्या मोहाची निरर्थकता या दोहोंवर समर्थपणे भाष्य करत असतो.

परिवर्तन, बदल हा निसर्गनियम आहे. इथे काहीही चिरंतन नाही. प्रत्येक गोष्टीला, प्रत्येक वस्तुला, प्रत्येक जिवाला, जीवाच्या प्रत्येक गुणधर्माला, स्वरूपाला कधी ना कधी बदलाच्या, परिवर्तनाच्या अवस्थेतुन जावेच लागते. इथे काहीही शाश्वत नाही. कभी ना कभी हर किसीको फना होना ही है . एक मानवी आशा, मोह…; सोडले तर बाकी सर्व काही नश्वर आहे. उतार-चढ़ाव हा स्वभाव आहे निसर्गाचा. मानवी जीवनही त्याला अपवाद नाही. त्यात सतत परिवर्तन होत राहणारच. त्यात कितीही ठरवले तरी आपण ढवळाढवळ करू नाही शकत. मग जे कधी आपल्या हातातच नव्हते त्यासाठी वृथा खंत कश्याला? आणि तरीही मन मोह काही सोडत नाही. देह असो वा आत्मा, भौतिक असो वा आध्यात्मिक कश्या ना कश्याच्या आसक्तीत गुंतून राहते. त्याला साहिर विचारतो…

इस जीवन की चढ़ती ढलती धुप को किसने बाँधा
रंग पे किसने पहरे डाले रूप को किसने बाँधा
काहे ये जतन करे

साहिरसारखा कवि दूसरा झाला नाही या भारतवर्षात. माझं हे विधान काही जणांना खटकेल कदाचित. कारण या देशाला अनेक समर्थ कविंची परंपरा लाभलेली आहे. एकाहुँ एक उत्कृष्ट कविवर्य या मातीने दिलेले आहेत. नावे घ्यायला गेलो तर दिवस पुरणार नाही. तरीही मी माझ्या मतावर ठाम आहे. कारण साहिर कमालीचा प्रॅक्टीकल माणूस होता. त्याच्या कवितेतला रोमांस देखील प्रॅक्टीकल असायचा आणि तरीही तो कधी खटकला नाही किंवा भरकटला नाही. इथेही पाहा ना, तो कळवळून सांगतोय की….

उतना ही उपकार समझ कोई
जितना साथ निभा दे

बाबारे, इथे कुणी कुणाचा नाहीये. ज्याचा जेवढा सहवास मिळाला तेवढाच आपल्या नशिबात होता असे समजायचे आणि पुढे निघायचे. “जन पळभर म्हणतील हाय हाय” हेच क़ाय ते सत्य आहे. इथे कुणी कुणाचा नाही. जो तो फक्त स्वतःच्याच विश्वात रमलेला. स्वत:पुरताच विचार करणारा. जन्म-मृत्यु , इथली माया, इथली मत्ता, इथली सत्ता सबकुछ मिथ्या है ! निव्वळ भ्रम आहे, सोड हे सगळे इथेच.

इथे साहिर एक त्रिकालाबाधित सत्य सांगून जातो, जे आपण कायम विसरतो किंवा विसरण्याचा प्रयत्न करतो..

जनम मरण का मेल है सपना
ये सपना बिसरा दे
कोई ना संग मरे !

रफीच्या धीरगंभीर , आर्त स्वरात ही ओळ ऐकताना अंतर्बाह्य थरथरायला होतं. किती महत्वाची गोष्ट सांगून गेलाय साहिर. जे काही आहे, जे कोणी आहे ते फक्त कुडीत श्वास असेतोवरच. एकदा श्वास संपला की सगळी नाती, मोह, बंध संपतात. कितीही प्रेम असले, माया असली तरी ती तुमच्या जीवात जीव असेपर्यंत. तुमच्यासाठी तुमच्याबरोबर मरायला कोणी तयार होत नाही. आणि तुमच्यानंतर काही काळात विसरुनही जातात लगेच. म्हणून साहिर प्रत्येकाला ठणकावून सांगतो…

वृथा मोह नको, कोई ना संग मरे !

वो निर्मोही मोह ना जाने
जिनका मोह करे
मन रे ! तू काहे ना धीर धरे ….! (इथे

© विशाल कुलकर्णी