​ज्याचा त्याचा पाऊस…

“ए रंग्याsss, शान्या चल की खेळाया. साळेच्या मागल्या बाजूला पावसाच्या पान्याचं लै भारी डबरं झालय. आ पोरं कवाच्यान वाट बगायलीत लेका तुजी? चल लौकर …..”
पुन्हा एकदा साद आली…
“इन्या तिसऱ्यां टायमाला हाका घालीत आलाय आये, जावु का?”
“जाशील रं लेकरा, येवडं काम सपलं की जा म्हनं.”
कपाळावरचा घाम पुसत रंग्याच्या मायनं सांगितलं आणि ती माऊली पुन्हा जोर लावून समोर ठेवलेल्या कुळवाच्या पात्यावर हातोड्याचे ठोके द्यायला लागली. रंग्या एकदा आशाळभूत नजरेने फर्लांगभर अंतरावर असलेल्या शाळेकड़े पाहीले. कदाचित मनातल्या मनात इथून न दिसणारा पण शाळेच्या वास्तुच्या मागे साचलेल्या पावसाच्या पाण्याच्या त्या डबऱ्यात रंगलेला सोहळा त्याच्या डोळ्यासमोर तरळुनही गेला असेल. कोण जाणे?
निग्रहाने त्याने मान वळवली. अंगातल्या गंजीफराकाचा लांबलेला भाग वर ओढुन त्याने तोड़ावरचा घाम पुसला , नाक शिंकरलं. नंतर तसंच राहीलेला जिन्नस आत ओढून घेतला. आणि शाळेकडें पाहात आता तिथे आता नसलेल्या सवंगड्याला उद्देशुन जोरात पुकारा केला.
“आलुच रं इन्या, तुमी करा सुरु तवर..”
आणि पुन्हा एकदा सगळी ताकद एकवटत भट्टीचा भाता मारायला सुरुवात केली. समोरची भट्टी पोटात लागलेल्या भुकेच्या आगेसारखी भरारुन पेटलेली. रंग्याचं आपल्या मायच्या चेहऱ्यावर लक्ष गेलं. तिच्या गोऱ्यापान चेहऱ्यावर सतत भट्टीच्या आगीसमोर बसून बारीक बारीक फोड़ आलेले होते. डावा हात परवा जगदाळयाच्या नांगराचा फ़ाळ भट्टीतुन बाहेर काढताना होरपळलेला. त्याला तशीच ऐका धडूत्याची चिंधी गुंडाळून त्याच हातातल्या चिमट्याने तिने कुळवाचा फाळ पकडला होता आणि उजव्या हाताने त्यावर हातोड्याचे घाव घालीत होती.
“लै दुकायलय का गं आये?”
तशी मायनें नजर वर उचलली, हाताने हातोड्याचे ठोके चालूच ठेवत ती म्हणाली.
“न्हाय रं, आता नाय दुकत. धाच मिन्ट मार भाता. येवड़ा कुळव झाला की जा म्हनं खेळाया. बाकीचं काम सांच्याला करु म्हनं.”
बोलता बोलता तिने आजुबाजुला नजर फिरवली. चार पाच नागराचे फाळ, तीनेक औती, पराण्या, चाकाला ठोकायच्या काही लोखंडी पट्टया असं बरंच काहीबाही पडलं होतं. पावसाला तर सुरुवात झाली होती. आता पेरण्या सुरु होतील. त्याच्या आधी सगळी औजारं तय्यार व्हायलाच पाहिजेत. ती झाली तर त्येच्या बदल्यात थोडं पैकं मिळतील. 
“रंग्या, यंदाच्याला दिगुकाका पाटलांकडं दोन पायल्या धान बी मागून घ्यायचं ध्यान कर लेकरा. आन बायजाकाकी म्हनलीय, पायलीभर जवार आन मकाबी देते आसं. ”
रंग्याने मान हलवली आणि तो पुन्हा घामेजला होत भाता मारायला लागला. मायनें खोपटाच्या आत फाटक्या चटइवर पडलेल्या , खोकणाऱ्या रंग्याच्या दमेकरी बापाकडें एकदा बघितलं. पारावर बसल्या बसल्या मलाही त्याचं खोकणं स्पष्ट ऐकु येत होतं.
“तुजा बा धड़ असता तर तुजा खेळ सोडून तुला कामाला लावलं नसतं रं पोरा. पर ऐन पावसाच्या तोंडाव त्येचं दुकनं उचल धरल आसं कुणाला म्हायीत हुतं रं. काम घेटलेलं फुरं तर कराला फायजे का नाय? नायतर पेरण्या कश्या हुतील? लै नुस्कानी व्हइल लोकांची. आन आपली बी चूल पेटायला फायजे ना?” 
थोड्या वेळाने तिने ठोके थांबवले. कड़ोसरीचा बटवा काढून त्यातले काही पैसे रंग्याच्या हातावर ठेवले. 
“जा आता खेळाया. आन हे पैकं आसुदेत. खेळुन झालं की भजी खा म्हनं दोस्ताबरुबर, समदे मिळून खावा रे, नायतर एकटाच खाशील मुडद्या.” 
रंग्या हासतच नाक वर ओढत शाळेकडे पळाला. तिथे त्याचे दोस्त वाट बघत होते पहिल्या पावसाच्या पाण्याने केलेल्या डबऱ्यात शिवा शिवी खेळायला. 
“यार विशल्या, आपलं काही खरं नाही य्यार. आपलं आयुष्य हे ई एम आय, ई एम आय करण्यातच जाणार. ते सुद्धा वन बी एचके साठी. टू बी एच के ची फक्त स्वप्नेच पाहायची. साला महागाई केवढी वाढलीय, पगार काही वाढत नाही. बर जॉब चेंज करावा म्हटलं तर रिसेशनमुळे ते सुद्धा शक्य नाही.”
बरोबरचा मित्र नेहमीप्रमाणे नशिबाला शिव्या घालत , करवादत होता. माझं मात्र त्यांच्याकडे लक्षच नव्हतं. माझ्या डोळ्यासमोर राहून राहून येत होता, इतक्या लहान वयात नियतीला फाटक्या नशिबाचे ई एम आय भरत पहिल्या पावसाच्या पाण्यात मनसोक्त डूंबणारा रंग्या आणि एकीकडे घरातली चूल कशी पेटणार या काळजीत असताना पोराला दिलेल्या चार-पाच रूपयात येणारी भजी सगळे मिळून खा म्हणून सांगणारी ती अन्नपूर्णा !
© विशाल विजय कुलकर्णी